Thuật ngữ đúng để diễn tả giai đoạn này ở nam giới là mãn dục nam hoặc suy giảm testosterone do tuổi tác. Thật ra, nam giới không có một “mốc mãn kinh” rõ rệt như phụ nữ, nhưng tình trạng mãn dục nam (andropause) thường bắt đầu sau tuổi 40.
Nội tiết tố nam là gì?
Nội tiết tố nam chủ yếu là testosterone – một hormone steroid được sản xuất chủ yếu ở tinh hoàn và một phần nhỏ ở tuyến thượng thận. Testosterone bắt đầu tăng mạnh trong giai đoạn dậy thì, đạt đỉnh vào khoảng 20–30 tuổi, sau đó giảm dần theo tuổi tác với tốc độ khoảng 1% mỗi năm
Vai trò của Testosterone đối với sức khỏe nam giới
Nhiều người vẫn chỉ gắn testosterone với khả năng sinh lý, nhưng thực tế hormone này có vai trò rộng hơn rất nhiều:
-
Sức khỏe sinh sản: điều hòa ham muốn tình dục, duy trì khả năng cương dương và chất lượng tinh trùng.
-
Hình thể & cơ bắp: testosterone kích thích tổng hợp protein, giúp phát triển cơ bắp, giảm tích tụ mỡ.
-
Xương khớp: duy trì mật độ xương, có vai trò quan trọng trong việc sản xuất các tế bào hồng cầu từ tủy xương, gắn kết chắc chắn giữa thân xương và màng xương để phát triển đồng bộ độ lớn và độ dài của xương, đồng thời giúp cho sự phát triển kết cấu của xương bằng cách tăng hấp thu canxi.
-
Tâm lý & trí não: Testosterone tạo ra các tính cách đặc trưng của nam giới như: năng động, hăng hái, hiếu chiến, thích mạo hiểm, phiêu lưu… Vì vậy, nếu nội tiết tố nam thấp, người đàn ông trở nên rụt rè, thiếu tự tin, thậm chí là mất ý chí trong cuộc sống. Bên cạnh Testosterone thì tình cách của người đàn ông còn bị chi phối bởi các yếu tố môi trường và sinh học.
-
Chuyển hóa & tuần hoàn: kích thích sản xuất hồng cầu, hỗ trợ vận chuyển oxy và tăng sức bền thể chất.
Khi testosterone suy giảm – điều gì sẽ xảy ra?
Tình trạng thiếu hụt testosterone, còn gọi là Hypogonadism, có thể dẫn đến:
- Giảm ham muốn tình dục: Testosterone có vai trò tạo ra ham muốn tình dục, vì vậy, khi nồng độ Testosterone suy giảm, khả năng tình dục sẽ bị khi giảm.
- Giảm khối lượng xương: Testosterone cũng góp phần vào quá trình sản xuất và củng cố sức khỏe của xương. Vì vậy, khi hormone này suy giảm sẽ ảnh hưởng đến mật độ xương gây loãng xương. Hiện tượng này thường thấy ở người lớn tuổi, mật độ xương suy giảm nên khi té ngã rất dễ bị gãy xương.
- Mất cơ và gia tăng mỡ: Testosterone đóng vai trò trong việc hình thành cơ bắp, vì vậy, khi nồng độ Testosterone suy giảm, nam giới sẽ không còn rắn chắc. Thay vào đó là các mảng mỡ thừa xuất hiện, nam giới có hiện tượng vú to, hoặc mô vú mở rộng.
- Mệt mỏi, tâm trạng thay đổi: Khi Testosterone suy giảm khiến cho nam giới cảm thấy mệt mỏi cực độ, chán nản và không muốn làm việc, tâm trạng cũng bất ổn. Nhiều nghiên cứu cho thấy, suy giảm Testosterone có thể khiến đàn ông đối mặt với trầm cảm, cáu kỉnh và mất tập trung.
- Gây rụng tóc: Testosterone cũng là nhân tố quan trọng đối với quá trình sản xuất tóc và lông. Việc nam giới rụng tóc hói đầu, hay lông trên cơ thể rụng dần có thể là nguyên nhân do nồng độ Testosterone trong cơ thể quá thấp.
Nam giới có giai đoạn thay đổi nội tiết tố như nữ giới không?
Khác với nữ giới có giai đoạn mãn kinh rõ rệt, nam giới không có “mốc thời gian” cố định. Thay vào đó, testosterone suy giảm dần theo tuổi, gọi là Andropause (mãn dục nam).
Bắt đầu từ sau tuổi 30, lượng testosterone giảm trung bình 1% mỗi năm. Đến 40–50 tuổi, nhiều nam giới bắt đầu nhận thấy các dấu hiệu suy giảm rõ rệt. Một số trường hợp có thể xuất hiện sớm hơn do stress, lối sống thiếu khoa học, rượu bia, thuốc lá hoặc bệnh lý nền.
Có cách nào duy trì nồng độ testosterone ổn định?
Lối sống khoa học: ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên (đặc biệt là kháng lực – resistance training).
Dinh dưỡng hợp lý: bổ sung đủ kẽm, vitamin D, omega-3 và protein chất lượng cao.
Kiểm soát stress: stress mạn tính làm tăng cortisol, ức chế sản xuất testosterone.
Khám sức khỏe định kỳ: xét nghiệm hormone để phát hiện sớm tình trạng suy giảm.
Hỗ trợ từ thực phẩm chức năng: một số nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ nhuyễn thể (krill oil), nhân sâm hoặc D-aspartic acid có thể giúp cải thiện chức năng nội tiết nam giới, tuy nhiên cần được sử dụng đúng cách và có sự tư vấn của chuyên gia y tế.
